Nieuwsgierigheid. Voorwaarde voor leren èn verbinding
Er zijn weinig natuurfenomenen die zo de nieuwsgierigheid prikkelen als paddenstoelen. En is nieuwsgierigheid niet de voorwaarde om te komen tot leren?
Natuurbeleving en leren vanuit de natuur zie ik als grote kans voor betekenisvolle educatie. Meer en meer tref ik IKC’s, scholen en opvangcentra aan die de speelomgeving van kinderen vergroenen. Ontdektuinen, waterspatplekken, schooltuinen en klauterbossen. Prachtplekken voor kinderen om zich te verwonderen, te komen tot vragen, tot onderzoek en dus tot het vergaren van kennis en verbondenheid met hun omgeving. Vandaar dit blog. Om stil te staan bij de schoonheid van de natuur en de kracht ervan voor educatie. #jekuntnietnieuwsgieriggenoegzijn
Onderzoeken
Paddenstoelen komen op en kunnen verdwijnen als de zon. Hun veelal veranderende gedaantes en veranderende kleuren roepen op tot talloze onderzoeksvragen van kinderen. Hoe ontstaan deze veranderingen en waarom gaan deze zo snel? Zijn er in de zomer ook paddenstoelen of zelfs gedurende het hele jaar? Wat is het verschil tussen schimmels en paddenstoelen? Welke zijn eetbaar en welke giftig? Welke dieren leven ervan en welke soorten eten ze dan? Verzamel met kinderen de onderzoeksvragen en laat je bij de oplossingen helpen door boswachters en natuurkenners (eenvoudig te benaderen via de mail of sociale media).
De paddenstoelen die ik laat zien, trof ik in bosrijke gebieden en de duinen, rond een oude boomstronk in de tuin, maar ook in de kleine bermen naast het asfalt. Ze zijn zeker te spotten rondom school of op weg naar zwemles, de gymzaal en naar huis.
Op stap
De herfst is bij uitstek een jaargetijde voor bijzondere vondsten terwijl je op pad of buiten bent met kinderen. Om nog maar te zwijgen van de prachtige spinnenwebben. Soms pal onder je neus voor het raam van een klaslokaal. Maar denk ook eens aan een gerichte wandeling in een duin- of bosgebied. Ga (bijvoorbeeld op schoolkamp) eens “wildplukken” met een wildplukgids en bereid met de kinderen een maaltijd voor met materialen die ze zelf verzamelden uit de natuur. Aan zee en op de wadden kun je zelfs voedsel jutten van eetbare diertjes en plantjes uit de Waddenzee of Noordzee; en dat het hele jaar door. In grote steden vind je speciale routes met gidsen waarmee je samen met de kinderen op zoektocht gaat naar roofvogels, bijzondere dieren en plantengroei in de stad. Om nog maar te zwijgen van de prachtige tuinen die je kunt bezoeken.
Wereldburgerschap (nieuwsgierig naar elkaar)
Lang niet alle kinderen zijn bekend met de Hollandse seizoenen en de Hollandse natuur. Laat kinderen elkaar vertellen over en elkaar beelden tonen van de omgeving waarin ze zijn geboren. Hoe was de herfst daar? Wat groeide er? Welke dieren leefden er? Een mooie kans om te verbinden en te leren van elkaar; elkaars woordenschat uit te breiden en dialogen te versterken.
Bestel een kweekbak
Door een kweekbak in de groep te plaatsen, met oesterzammen, fungi of champignons, kunnen kinderen fantastisch de verschillende stadia van paddenstoelen observeren èn er, uiteraard, ook heerlijk mee koken .
Subsidies en fondsen
Benut subsidies en fondsen voor natuureducatie. Deze verrijkende uitstapjes en leermomenten dragen bij aan het vergroten van kennis, woordenschat, competenties voor het verwerken van informatie (leer kinderen om aantekeningen te maken!) plus begrijpend luisteren en begrijpend lezen. Het leert kinderen om, vanuit een onderzoekende leerhouding, doelgericht samen te werken. Het vergroot hun (leef)wereld en hun betrokkenheid daarbij.
Fantasie
Paddenstoelen lokken als geen ander uit tot creativiteit. Van tekenen, knutselen en het verhalen van kaboutergeschiedenissen tot en met het schrijven van recepten. Zo vroeg een leerkracht in de bovenbouw de kinderen zelf namen te bedenken voor de voor hen nog onbekende paddenstoelen en daarbij een context te bedenken. Een paar voorbeelden:
“Kleddernat-koppies”
Net terug van zwemles
“Changing of the Guards”
Engelse Bobby’s
“De HerfstRoos”
Voorloper van de Kerstroos
“De Boombeklimmers”
Olympische sport voor paddenstoelen
Verzamelen
Voor lang niet alle kinderen is het gewoon om met hun ouders of verzorgers de natuur in te trekken. Haal dan de herfst naar binnen. Zoek toegang tot een schooltuin, buurttuin of wellicht heb je een eigen tuin en verzamel dan eens het opschoon materiaal. Creëer een herfsttafel/ bak of ontdekhoek. Vermoedelijk zullen er ook genoeg slakjes en kriebelbeestjes tussen het materiaal te ontdekken zijn.
Poëzie, motto’s, filosofie en burgerschap
De jaargetijden zijn volop terug te vinden in allerhande poëzie, verhalen en nieuwsberichten. Volop aanleiding voor kinderen tot het maken van teksten en theater. De vele klimaatvraagstukken houden kinderen bezig. Natuurlijk was het genieten van een zomerse oktobermaand, maar het weer roept bij hen ook vragen op over ons veranderende klimaat. Door kinderen (en juist daar waar het niet vanzelfsprekend is) de kans te bieden de natuur te beleven en er zich over te verwonderen, gaan ze automatisch meer zorg dragen voor het groen en de de natuur om hen heen, in hun eigen woon- en leefomgeving. Zo zijn er al volop scholen waar kinderen met plezier afvalprikken rondom de school; een positief voorbeeld van burgerschapsonderwijs.
Talenten delen
Heb je zelf een betekenisvolle (buiten)les gegeven deel die vooral met collega’s. Talent- & kennisdeling is het mooiste middel om natuureducatie voor alle kinderen te verrijken. De één is een natuurkenner, ofwel expert in duurzaam tuinieren of een biologische kok. De ander ziet binnen de natuureducatie de kracht van creatieve taal of doelgericht rekenen (natuuronderzoek leent zich uitstekend om metingen en percentages te vertalen naar grafieken en tabellen). Weer een ander ziet kansen in kunst, poëzie en muziek. Bereid samen de doelen en de rode draad van een thema of lessen/activiteitenserie voor. Verdeel de lessen naar interesse en expertise en geef die aan elkaars kinderen. Natuureducatie samen op deze manier voorbereiden, verlaagt de werkdruk en vergroot het inhoudelijke overleg, het leren van elkaar plus het werkplezier.
Geniet van de herfst en al zijn kleurrijke giften,
Simone
Meer lezen
Hieronder vind je de links naar eerdere publicaties via de website van Talentenportfolio en in KIDDO, een vakblad voor de volledige Kinderopvang in Nederland en Vlaanderen.
- De natuurspeelplaats over avonturen beleven, ontdekken en kennis vergroten op een eigen natuurspeelplaats rondom de school en/of opvang. Beschikt jouw school niet over een natuurspeelplaats…laat je dan door dit artikel inspireren en bedenk wat het verwijderen van een paar tegels en het plaatsen van moestuinbakken al kan doen.
- Leren door het leven te spelen over het belang van vrij en ogenschijnlijk (maar alles behalve) doelloos buitenspel van het jonge kind en het naar “binnen” brengen van de natuur (“enge beestjesles”).
- Kracht van rekenkunst voorbeelden van buitenlessen. Van rekenen tot en met vreedzaam onderwijs en burgerschap
- Met de opvang naar de kust of … de kracht van natuurbeleving ontdekken; trek er op uit. In elke wijk is “groen” te ontdekken.
- Kunst met Impact; inspiratie vanuit de natuur Een reportage van een toonaangevende (wereldwijd) kunststudio uit Nederland. De natuur is een belangrijke bron van inspiratie van deze kunstenaars. Hun vertrekpunt: hoe staat deze bron in de relatie met en tot mensen.
November 2022, tekst Simone Leereveld
Copyright Talentenportfolio